کاربرد بتن الیافی … درسی که باید از فاجعه پلاسکو بگیریم
برای توضیح کاربرد بتن الیافی میتوان به فاجعه پلاسکو اشاره کرد. در روزهای پس از فاجعه پلاسکو، از دیدگاه های مختلف فنی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و … حادثه تلخ فروریختن ساختمان پلاسکو که منجر به از دست دادن عزیزانمان به همراه هزاران میلیارد تومان خسارت مستقیم و غیرمستقیم شد، مورد بررسی قرار گرفته است.
اکثر تحلیل های فنی در مورد حادثه پلاسکو متمرکز بر ضعف فولاد در دماهای بالا و عدم مجهز بودن ساختمان به سیستم اطفاء حریق و کمبود امکانات بود، اما نویسنده این مطلب قصد دارد از زاویه فنی دیگری به این حادثه بپردازد. فراموش نکنیم که اگر سقف های بتنی ساختمان پلاسکو کمی بیشتر در برابر گسیختگی انفجاری که ناشی از افزایش شدید فشار بخار درونی و ناتوانی و ضعف بتن در تحمل تنش های کششی وارد شده بود تحمل می کرد، شاید تعداد جانباختگان کمتر و شاید اصلا کل ساختمان دچار فروریزش نمی شد.
یک راه حل ساده که سال های زیادی است در دنیا مطرح شده اما هنوز متاسفانه در کشور ما جدی گرفته نمی شود، استفاده از الیاف پلیمری استاندارد در بتن است. طبق مستندات و نتایج آزمایشگاهی و میدانی مختلفی که حتی در کشور هم تجربه شده است، بتن الیافی مقاومت بسیار بیشتری در برابر آتش سوزی و زلزله نسبت به بتن معمولی دارد. اما متاسفانه در کشور به دلیل عدم آگاهی مهندسین و مسئولان اصلا به این راه حل ساده و کم هزینه توجهی نمی شود. طبق گزارش انجمن بتن امریکا در مورد تاثیر الیاف پلیمری بر دوام بتن (ACI 544.5R-10)، بتن حاوی الیاف بتن پلیمری باعث می شود تا در هنگام آتش سوزی و با افزایش درجه حرارت به تدریج رشته های الیاف پخش شده در بتن ذوب شوند و با این اتفاق کانال های ریزی در بتن باقی می ماند و همچنین منافذی در سطح پدید می آید که از طریق آن ها فشار بخار درون بتن که بر اثر آتش سوزی در آن ایجاد شده خارج می شود و از گسیختگی های ناگهانی جلوگیری کرده و پوسته ای و ورقه ای شدن بتن را به شدت کاهش می دهد. همچنین خوشبختانه در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان در بند 9-9-3-2-5 استفاده از الیاف پلی پروپیلن برای جلوگیری از قلوه کن شدگی بتن در هنگام آتش سوزی الزام شده است اما متاسفانه تشخیص ضرورت آن به عهده کارفرما گذاشته شده است. کارفرمایی که بیشتر به فکر کم کردن هزینه ها است تا کیفیت.
شاید انگیزه بنده برای نوشتن این مطلب تنها این پاراگراف در گزارش انجمن بتن امریکا بود که :
«اضافه کردن الیاف باعث جلوگیری از گسیختگی در برابر آتش سوزی های شدید نخواهد شد، اما الیاف می تواند باعث افزایش زمان امن در هنگام آتش سوزی برای انجام اقدامات لازم شود. افزایش مدت زمان ایمن این اجازه را به اطفاء کنندگان حریق می دهد تا برای تخلیه ساختمان و خاموش کردن حریق در ایمنی و بدون خطر عمل نمایند».
ارزش این جمله اکنون در زمانی که آتش نشانان فداکار و هموطنان عزیزمان را در این حادثه از دست داده ایم بیشتر و بیشتر مشخص می شود و ای کاش که در احداث ساختمان های بلندمرتبه و معمولی که امروزه مخصوصا در شهر تهران بسیار زیاد دیده می شود، توجه به این پاراگراف همراه با اقدام و عمل شود و نجات جان انسان ها از خطرات اولویت اول همه فعالین صنعت ساختمان شود.
بتن الیافی نه تنها باعث افزایش مقاومت در برابر آتش سوزی می شود بلکه در زلزله هم به دلیل افزایش جذب انرژی و مقاومت پس از ترک خوردگی بتن، می تواند از گسیختگی های ناگهانی و انفجار بتن و پرتاب تکه های آن که خود عاملی برای کشته شدن افراد می شود جلوگیری کند و شکست بتن را از حالت ترد به نرم تبدیل کند.
یعنی با کاربرد الیاف استاندارد فورتا در سقف ساختمان ها (البته در کلیه المان های سازه می توان استفاده کرد)، هم می توان میلگردهای کنترل ترک را حذف کرد، هم مقاومت در برابر آتش سوزی را افزایش داد و هم در برابر زلزله سازه را مقاوم کرد، در حالی که هزینه ای عملا به پروژه تحمیل نمی شود و الیاف جای میلگرد حرارتی را گرفته.
در انتها توجه به این مطلب که کاربرد هر نوع الیافی با هر مقداری و هر کیفیتی نمی تواند اهداف مطرح شده را تامین نماید، ضروری است. باید به مقوله بتن الیافی به صورت تخصصی همانطورکه در دنیا نگاه می شود، پرداخته شود.
